جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ایمانوئل کانت بنیانگذار فلسفه نقدی در سومین کتاب از سه گانه نقادانه خود-نقد قوه حکم - به پیوند دو نقد قبلی خود کوشد. در این راه او قدم در وادی احساس می نهد که بخشی از نتایج آن به درک زیبایی و حکم زیبا شناسانه منجر میشود. زیبا شناسی کانت همچون معرفت شناسی وی پایه ای برای این موضوع در فلسفه مدرن میگردد چنانچه بعدها در فلسفه پسامدرن رنگ و روی دیگری به خود میگیرد. کانت حکم زبیاشناسی را نتیجه مشارکت متخلیه و فاهمه در وضعیتی میداند که فاهمه به قصد مفهوم سازی در آن مداخله ننماید و تنها وظیفه ای تنظیمی بر عهده گیرد چه همین نوع وظیفه است که سبب میگردد از سوی آدمی به لذتی از تأمل دست یابد و از سوی دیگر توان و قابلیت انتقال این نوع درک از یک عین را که درک زیبایی آن به دست آورد. در این راه کانت اصل بسیار پر اهمیت را پیش زمینه صدور احکام زیبا شناسانه قرار میدهد که هم استعلایی است و مدعی کلیت و ضرورت و هم کارکرد تجربی و زمینی دارد آنچنانچه اساسأ پیشرفت علم مدیون این اصل میگردد ووی آن را اصل استعلایی غایتمندی طبیعت نام میدهد. در این رساله سعی بر آن بوده است که ضمن تحلیل عقاید کانت در این زمینه دانسته شود که حکم زیباشناسانه کانتی در تفکر هگل چگونه نمود یافته است و آیا اساسأ حرکت هگل در مسیر پیش ساخته کانت بود و یا او با توجه به نوع ویژه فلسفه خود مجبور به انتقاد و نهایتأ کنار نهادن نظرات کانت شده است.

مقدمه: رواج تفسیر موضوعی قرآن نیازمند تدوین و شناسایی مبانی معرفتی و روشی است. چون «ابناء بشر از زمان نزول قرآن تا قیامت مخاطبند و باید بتوانند پیامها و معارفِ متفاوت آن را بفهمند» و «علوم بشری بر نحوه فهم انسانها از مسائل و میزان معرفت به معارف قرآنی تأثیر می گذارند»، می توان ضرورت توسعه فهم متون مقدس، نظام مندی فهم و تفسیر، و استخدام علوم در استنطاق و فهم موضوعی معارف قرآنی را نتیجه گرفت. بنابراین، روشهایی کارآیی دارند که در لایه های مختلف ارائه پیام، در سطوح مختلف فهم و در زمانهای مختلف کارآ باشند مانند روش تحلیل مفهومی که می تواند (با ملاحظاتی معرفتی و روشی) در حوزه معناشناسی و مفردات، هرمنوتیک و تفسیر موضوعی قرآن به کار رود. هم اکنون با پیشرفت فنآوریِ علوم پزشکی و امکان باروری با روشهای کمکی، موضوعاتی نوپدید مانند «رحم جایگزین»، «اهداء اسپرم»، «اهداء تخمک»، «تغییر جنسیت»، «شبیه سازی»، و «نَسَب» پیش آمده اند و تلاش فقها و مجتهدین را در استخراج نظرگاه قرآنی به چالش کشیده اند.هدف پایان نامه «تبیین چگونگی به کارگیری روش تحلیل مفهومی در فهم و تفسیر موضوعی و استخراج نظرگاه قرآنی درباره شش موضوع فوق» بود. این پژوهشِ توصیفی-تبیینی با فیش برداری از منابع کتابخانه ای و تحلیل داده ها انجام گرفت و در چهار فصل به «بیان ضرورت، اهداف، پیش فرضها و سوالات»، «تبیین مبانی نظری تحلیل مفهومی و بنیانهای معرفتی مباحثی کلیدی در حوزه تفسیر و علوم قرآن»، «تعیین ملاحظات روش شناختی فهم و تفسیر قرآن و تحلیل مفهومی و تبیین نسبت میان آنها»، «پژوهش موضوعی قرآن با روش تحلیل مفهومی در شش مسأله فوق و تعیین نظرگاه قرآنی با استفاده از یافته های تفسیری» پرداخته است.

موضوعی که بدان خواهم پرداخت معرفت شناسی دینی است. تقریبا، شاید که بگوییم گرایشهای معرفت شناختی آنهایی می باشد که در مسایلی نظیر این منعکس می گرد: ((چگونه شما ‏‎P‎‏ را می دانید؟)) و ((دلایل شما برای باور نهادن بر ‏‎P‎‏ چیست؟)) در بخش 1 این مسایل تا اندازه ای مفصل تر بحث می شود و شالوده ای جهت مبحث بعدی نهاده می شود. بخش دوم به تلاشهایی می پردازد برای پاسخگویی به چنین پرسشهایی آنگاه که متضمن باورهای دینی باشد، با مراجعه به استدلالها و خصوصا براهین وجود خدا. این بخش شاید اهمیتی بیش از اهمیت ذاتی استدلال در متون دینی را توجیه کند. اما اثبات نکاتی کلی تر در ارتباط با بحث استدلال و سپس بسط و گسترش آنها به دیگر زمینه ها مناسب می باشد. بخش سوم کوشش غیر متعارف سنتی برای پاسخگویی به مسایل معرفت شناختی بر حسب تجزیه و-به عنوان نوعی خاص از تجربه-وحی را به بحث می گذارد. بخش چهارم به ابعاد معرفت شناختی مشکل شر می پردازد که غالبا به عنوان برهانی بر علیه آموزه های دینی شرح و بسط می یابد. بخش پنجم یک جمع بندی در رابطه با رشته اصلی استدلال و مهمترین نتایج آن را فراهم می نماید.

چکیدهآسیب شناسی حجاب و عفاف از منظر قرآن و حدیث و راه‌کارهای مقابله با آنبه کوشش:فاطمه بیگم فقیهیدر ارتباط با موضوع پژوهش با دو سئوال اساسی مواجه هستیم:1- از منظر دین چه عواملی سبب وقوع و بروز ناهنجاری‌های اجتماعی در زمینه عفاف و حجاب است؟2- برای جلوگیری از این آسیب اجتماعی یا اصلاح آن چه راه کارهایی وجود دارد؟در پاسخ به سئوال اول باید گفت: عوامل متعددی هم‏چون عوامل اعتقادی، فرهنگی، اقتصادی، تربیتی، اخلاقی و جامعه‌شناختی، در این زمینه نقش آفرین هستند که باید به عنوان عوامل آسیب رسان مورد توجه جدی واقع شوند. مهم‌ترین مصادیق و مواردی که تحت این عوامل قرار می‌گیرند را می‌توان چنین برشمرد: ضعف در معرفت دینی و ایمان افراد جامعه، ضعف در فرهنگ دینی و تهاجم فرهنگ بیگانه، کم رنگ بودن الگوهای رفتاری، احساس بی‌اعتقادی در مربیان، فقر و تنگدستی، کم توجهی خانواده‌ها نسبت به تربیت دینی فرزندان، ارائه مفهوم معیوب از دین در محیط‌های تربیتی، برخورد‌های تند و سرزنش‌های افراطی برخی خانواده‌ها نسبت به فرزند خاطی، خواسته‌های نفسانی، ثروت‌طلبی و دنیاخواهی، و رواج بد حجابی. در پاسخ به سئوال دوم نیز می‌توان چنین گفت: در زمینه اقدامات پیش‌گیرانه ، فعالیت‌های فرهنگی و تلاش آگاهانه برای تحول در نظام اعتقادات و ارزش‌های ذهنی متربیان و در نظر گرفتن نقش محیط در تأثیرگذاری بر فعالیت‌های فرهنگی و نگاه مسئولیت‌پذیر متولیان فرهنگ در قبال ترویج حجاب و عفاف به عنوان مهم‌ترین اقدام مطرحند. هم‌چنین در ارتباط با اقدامات اصلاحی و تربیتی و نیز تأدیبی، احیای فریضه امر به معروف و نهی از منکر و در نظر گرفتن عواقب بی‌تفاوتی در قبال این فریضه بزرگ الهی و توجه به نقش خانواده در اصلاح و تربیت فرزندان به عنوان مهم‌ترین راه کار در مواجهه با ناهنجاری‌های موجود در جامعه در زمینه حجاب و عفاف قابل پی‌گیری است.کلید واژه : حجاب، عفاف، حیا، فرهنگ دینی، تربیت اسلامی.

رساله حاضر تحقیقی است ناچیز پیرامون یکی از عقاید شیعه بنام رجعت که در گذر ایام گرد غفلت و نسیان بر آن نشسته، و به سبب بعضی عوامل که بخشی از آن در این رساله ذکر شده، آنچنان که لازم بود مورد توجه و عنایت قرار نگرفته است . هدف از این رساله حل بسیاری از آیات و روایاتی است که در این باب وارد شده و یا لااقل ممکن است مربوط به این بحث باشد و نیز توجه به بعضی ادیان دیگر در این که آیات آنان نیز به چنین سرانجامی معتقدند یا خیر؟ رجعت در شیعه عبارت از اعتقاد به این است که ائمه (ع) و خوبان خوب و بدان بد از مردم پس از مرگ دوباره برمی‌گردند و خوبان شاهد برپایی عدل و داد، و بدان گرفتار بخشی از عذاب الهی می‌شوند و کتاب و سنت و اجماع و عقل به عنوان ادله 4 گانه بر اثبات این امر اقامه شده است . و نیز شبهاتی در این باب مطرح کرده‌اند که در این رساله قسمتی از آن مطرح شده و بدان جواب داده شده است . و در آن قسمت آخر به آخرالزمان در دین یهود و مسیح پرداخته شده و قسمتی از نقاط اشتراک و افتراق آن با رجعت در شیعه مطرح شده است . و در پایان نتیجه می‌گیریم که با اندکی اختلاف در اکثر ادیان الهی، نوید به پایانی خوش برای جهان و صالحان از مردم آمده است که در آن هنگام خوبان پس از زنده شدن بخشی از وعده‌های حقه الهی را درک خواهند کرد. و در این میان اهل تسنن با این عقیده مخالفند.

ویتگنشتاین همچون کانت به حدود معرفت می اندیشید اما حد معرفت برای او زبان بود. تئوری تصویری معنا که در کتاب تراکتاتوس او مطرح شده بود چنین عنوان می کرد که زبان تصویر واقعیت است و اجزای زبان برابر اجزای واقعیت هستند پس زبان آنجا که چیزی را تصویر نمی کند بی معنا خواهد بود وبدین ترتیب جمله های اخلاقی، دینی و متافیزیک در نظر او فاقد معنا بودند. ویتگنشتاین بعدها از این نظریه برگشت. و به جای تاکید بر معنا بر کاربرد کلمات و جملات تاکید نمود. نظریه بازیهای زبانی چنین مطرح می نمود که معنای کلمات را از استعمال آنها در موقعیتهای مختلف می توان فهمید و کلمات بیرون ازهر متن و موقعیتی فاقد معنا هستند و حد مشترکی ندارند ویتگنشتاین در اینجا بر اختلافات تاکید می نمود. بدین ترتیب وظیفه فیلسوف توضیح مفاهیم نخواهد بود بلکه توصیف بازیهای زبانی است و با توصیف بازیهای زبانی می توان معنای کلمات را فهمید. دین نیز یک بازی زبانی است و جملات و مفاهیم دینی در بازی زبانی دین معنا می یابند. و معیارهای قضاوت درباره مفاهیم هر دینی در خود آن دین مشخص می شود پس استدلالهای مجرد فلسفی در حوزه دین کاربردی ندارند. این نظریه بعدا به فدئیسم ویتگنشتاینی مشهور گردید. فدئیسم با جدا دانستن زبان دین از زبان علم برای دین جایگاهی مشروع در نظر می گرفت و بدین ترتیب دین را از خطر نقدهای علمی مصون نگه می داشت.

پایان نامه حاضر دارای یک مقدمه و شش بخش است و مقدمه شامل بیان مسئله و ضرورت و اهداف آن می باشد. در بخش اول به تعریف واژگانی چون مخالفان و پیشوایان پرداخته شده است. در بخش دوم علل مخالفت ها با پیشوایان دین بحث شده و هفت علت عمده ذکر گردیده است.. در بخش سوم، اصول و مبانی پیشوایان دین به تفصیل بیان گردیده و در باره پنج اصل که پیشوایان دین را مراعات می کردند، گفت و گو شده است. در بخش چهارم ، مخالفان به دو دسته مخالفان فکری و مخالفان سیاسی تقسیم شده و بعضی از ویژگیهای آنها بیان شده است.در بخش پنجم ، شیوه های پیشوایان دینی در برخورد با مخالفان بحث شده است. در بخش ششم ، تفاوت شیوه های ائمه (ع) در برخورد با مخالفان تحلیل گردیده است و برای متفاوت بودن شیوه های ائمه(ع) در برخورد با مخالفان ، هفت عامل که موجب تفاوت رفتارهای پیشوایان دین گردیده ذکر شده است.

معرفت‏شناسی از مباحث مهمّ عرفان محسوب می‏شود و تقریباً تمامی عارفان به موضوع معرفت و شناخت توجّه کرده‏اند. از جمله آثار عرفانی که درباره‏ی انواع معرفت به تفصیل سخن گفته است و معرفت‏شناسی از مهم‏ترین و بنیادی‏ترین مباحث آن محسوب می‌شود، مثنوی مولوی است. حکیم سبزواری نیز فیلسوف اشراقی و عارف بزرگی است که در جای‏جای آثارش به این موضوع توجّه خاص نشان داده است. در این نوشتار سعی شده است که به مقایسه‏ی نظریّات مولوی و حکیم سبزواری در ارتباط با معرفت‏شناسی پرداخته شود. ابتدا نگاهی گذرا به زندگی‌نامه‏، آثار و جهان‏بینی مولوی و حکیم سبزواری خواهیم داشت و سپس در فصل دوم، موضوعاتی مانند تعریف معرفت و شناخت، ضرورت معرفت‏شناسی، تفاوت علم و معرفت، تاریخچه‏ی معرفت‏شناسی و معرفت‏شناسی از دیدگاه قرآن بررسی شده است. در ادامه درباره‏ی انواع معرفت، یعنی حسّی و عقلی و شهودی، ویژگی‏های هر کدام، ابزار و منابع و روش معرفت‏شناسی، از جمله مباحث برجسته‏ی این پایان‏نامه است. در پایان به موانع شناخت اشاره شده و مباحث مربوط به این بخش نیز تبیین گردیده‌است. این پژوهش بر مبنای روش کتابخانه‏ای و تحلیلی و توصیفی انجام گرفته است.

این پژوهش درباره مبنای و اصول اخلاق عرفانی پرداخته که شامل کلیات بحث و در دو بخش و خاتمه تنظیم گردید. کلیات حاوی تعریف مفاهیم کلیدی و ربط بین آنها می باشد. بخش اول مربوط به مبانی اخلاق عرفانی است که شامل سه تا فصل می باشد. فصل اول مربوط به مبانی معرفت شناختی است که شامل تعریف معرفت عرفانی و اقسام معرفت و نظریات عرفا درباره معرفت عرفانی است فصل دوم مربوط به مبانی هستی شناختی است که در این فصل درباره وجود بحث و بررسی شده است. فصل سوم مربوط به مبانی انسان شناختی است که شامل دو بعد انسان و عقل و اراده و اختیار انسان و قابلیت انسان برای تجلی اسماء و صفات می باشد. بخش دوم حاوی اصول اخلاق عرفانی است که در این بخش نه تا اصول (اعتدال،‌اخلص، تدرج،‌تعقل و تفکر،‌تغافل تمکن حریت عبودیت و کرامت) بیان شدند. و در خاتمه خلاصه کلیات و خلاصه هر دو بخش و نتایج بدست آمده از آنها مطرح گردیده است.

تعامل انسان باغیرخودش بر محور معرفت و شناخت می‌گردد. پس معرفتی که از یک روش و از طریق یک قوّه و مجرای ادراکی خاص به دست آمده است، شیوه‌ی اثباتی آن نیز باید بر پایه‌ی همان روش و از طریق همان قوّه و مجرای ادراکی خاص صورت گیرد. نمی‌توان اثبات یک شیء عقلانی را که با قوّه و ادراکات عقلی صورت می‌گیرد، با قوّه و ادراکات حسّی و تجربی، آن را سلب یا رد نمود، و یا بالعکس. به همین سبب، نوشتار حاضر به دنبال کشف روش کلامی در اندیشه‌های اعتقادی و دینی عالمان اسلامی است که از مهم‌ترین آنها صدوق است.